โรคเบาหวานคืออะไร มีกี่ชนิด แต่ละชนิดแตกต่างกันอย่างไร

[siritidaphon]

โรคเบาหวานคืออะไร มีกี่ชนิด แต่ละชนิดแตกต่างกันอย่างไร

โรคเบาหวาน (Diabetes Mellitus) คือ ภาวะที่ร่างกายมีระดับน้ำตาลกลูโคสในเลือดสูงกว่าปกติเรื้อรัง เนื่องจากร่างกายมีความผิดปกติในการผลิต หรือการตอบสนองต่อฮอร์โมน อินซูลิน (Insulin) ซึ่งเป็นฮอร์โมนที่ทำหน้าที่นำน้ำตาลจากกระแสเลือดเข้าสู่เซลล์เพื่อใช้เป็นพลังงาน

เมื่อร่างกายไม่สามารถนำน้ำตาลไปใช้ได้ น้ำตาลก็จะสะสมในกระแสเลือดและนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อนร้ายแรงต่ออวัยวะต่างๆ เช่น หัวใจ หลอดเลือด ไต ตา และระบบประสาท

โรคเบาหวานมี 4 ชนิดหลัก

องค์การอนามัยโลกและสมาคมโรคเบาหวานในหลายประเทศแบ่งโรคเบาหวานออกเป็น 4 ชนิดหลัก โดยพิจารณาจากสาเหตุการเกิดโรค ดังนี้:

ชนิดของโรคเบาหวาน                    สาเหตุหลัก                                 กลุ่มผู้ป่วยที่พบบ่อย   การรักษาหลัก

1. ชนิดที่ 1 (Type 1 DM)   ตับอ่อนถูกทำลาย จากภูมิคุ้มกันของร่างกายเอง (Autoimmune) ทำให้ ไม่สามารถสร้างอินซูลินได้เลย หรือสร้างได้น้อยมาก   มักพบใน เด็ก หรือ ผู้ที่มีอายุน้อย (ก่อน 30 ปี) รูปร่างผอม   จำเป็นต้องฉีดอินซูลิน ตลอดชีวิต

2. ชนิดที่ 2 (Type 2 DM)   ภาวะดื้อต่ออินซูลิน (Insulin Resistance) คือร่างกายยังสร้างอินซูลินได้ แต่เซลล์ตอบสนองต่ออินซูลินได้ไม่ดี ทำให้การนำน้ำตาลเข้าเซลล์บกพร่อง และตับอ่อนทำงานหนักจนอ่อนล้า   พบบ่อยที่สุด (มากกว่า 90% ของผู้ป่วยเบาหวาน) มักพบใน ผู้ใหญ่ (อายุมากกว่า 40 ปี) ผู้ที่มีภาวะอ้วนหรือน้ำหนักเกิน   การปรับพฤติกรรม (อาหาร, ออกกำลังกาย) ร่วมกับ ยาลดน้ำตาลชนิดรับประทาน และ/หรือ ฉีดอินซูลิน

3. เบาหวานขณะตั้งครรภ์ (Gestational Diabetes Mellitus - GDM)   การเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนขณะตั้งครรภ์ ทำให้ร่างกายเกิด ภาวะดื้อต่ออินซูลิน ชั่วคราว   สตรีที่ ตั้งครรภ์   ควบคุมอาหาร, ออกกำลังกาย, และฉีดอินซูลิน (หากจำเป็น) มักหายไปหลังคลอดบุตร แต่แม่และบุตรมีความเสี่ยงเป็นเบาหวานชนิดที่ 2 ในอนาคต

4. เบาหวานชนิดอื่นที่มีสาเหตุจำเพาะ   เกิดจากสาเหตุที่ชัดเจน เช่น โรคทางพันธุกรรม (เช่น MODY), โรคของตับอ่อน (เช่น ตับอ่อนอักเสบเรื้อรัง), โรคของต่อมไร้ท่อ, หรือการใช้ยาบางชนิด (เช่น สเตียรอยด์)   ผู้ป่วยที่มีโรคหรือภาวะเหล่านั้นร่วมด้วย   รักษาตามสาเหตุและควบคุมระดับน้ำตาลด้วยยาหรืออินซูลิน

สรุปความแตกต่างที่สำคัญที่สุด

ลักษณะ   เบาหวานชนิดที่ 1                                            เบาหวานชนิดที่ 2
สาเหตุหลัก   ภูมิคุ้มกันทำลายตับอ่อน → ขาดอินซูลินโดยสิ้นเชิง   ดื้อต่ออินซูลิน → ตับอ่อนล้า → อินซูลินไม่พอ
อายุที่พบ   มักเป็นใน เด็ก/วัยรุ่น                                   มักเป็นใน ผู้ใหญ่/ผู้สูงอายุ
น้ำหนักตัว   มักมีรูปร่าง ผอม หรือน้ำหนักปกติ                           มักมีภาวะ อ้วน/น้ำหนักเกิน
การรักษา   ต้องฉีดอินซูลิน เสมอ                                   ยาเม็ด ± อินซูลิน, เน้นปรับพฤติกรรม
ความชุก   พบประมาณ 5-10%                                        พบประมาณ 90-95%